درباره شهر پاکدشت

درباره شهر پاکدشت

شهرستان پاکدشت یکی از شهرستان‌های استان تهران است. این شهرستان در جنوب شرقی شهرستان تهران در حاشیه جاده ترانزیتی تهران- مشهد قرار دارد و مرکز آن شهر پاکدشت است.

این شهرستان به سه شهر پاکدشت، فرون آباد و شریف اباد تقسیم بندی شده است.

پاکدشت کنونی شامل مجموعه‌ای از روستاها و شهر است که در دوران باستان دهکده‌هایی در دشت ری بوده‌اند.این دشت، تاریخی کهن در دل خود دارد که بیانگر گذار اقوام مختلف و مهاجرت آنان از سرزمینهای دور به این دیار و یادآور جنگها و ستیزهای مکرر و نیز پیدایش گروههای اجتماعی از اقوام گوناگون و ظهور شخصیتهای شهیر تاریخ می‌باشد.
پیشینه آبادانی این دشت که در حاشیه‌های جنوبی و جنوب شرقی تهران واقع است را باید در آغازین روزهایی که تاریخ شاهد عظمت و شکوه شهر باستانی ری بوده است، جستجو کرد.
این منطقه به شدت تحت تأثیر جریانات و اتفاقات تاریخی شهرهای اطراف قرار داشته است. روند این تأثیر چنان است که برای درک آن لازم است نگاهی به تاریخ باستان شهرها و آبادیهای اطراف پاکدشت و سرزمینهای آن حوزه، بویژه ری باستان داشته باشیم.
این دشت از نظر سابقه سکونت بشر در منطقه، بسیار با اهمیت می‌باشد و نتایج بدست آمده از کشفیاتی که در سالهای اخیر انجام گرفته، نشان می‌دهد که در آستانه تاریخ مدون کشور ما خاستگاه تمدن بوده است.  آثار  پیش از تاریخ در بخشی از  این منطقه مورد بررسی قرار گرفته‌اند که آثار بدست آمده از آنها قابل مقایسه با تمدن ری می‌باشد. بررسی‌های مذکور، تمدن تپه‌های  فیلستان و محمود آباد در پاکدشت واقعند را به هزاره پنجم ق.میلاد می‌رسانند. مطالعات ابتدایی نیز نشان می‌دهد در هزاره اول قبل از میلاد حدود سالهای 1250 و 1300 قبل از میلاد تمدن معروف به سفال در این منطقه از رشد و شکوفائی قابل توجهی برخوردار بوده است. در بقایای ویرانه‌ها تکه‌های سفال به رنگهای فیروزه‌ای، آبی، طلائی و بسیاری رنگهای دیگر با زبان بی‌زبانی تاریخ را بازگو می‌کنند و این یادبود گذشته‌ای است که هنر، تمدن و ذوق نسلهای پیشین را در خود د ارد. بخوبی روشن است چنانچه بررسی اتلال باستانی این منطقه بطور کامل انجام گیرد، تمدن این منطقه را به پیش از دوران نوسنگی می‌رساند.
طبق اظهارات پژوهشگران اسامی بسیاری از روستاهای پاکدشت نامهایی باستانیند از اینرو کاوش در تپه‌ها و مناطق مختلف
احتمالاً به اکتشافاتی در این زمینه منجر می‌گردد. از جمله این اسامی می‌توان به نام روستای مامازند، یبر و... اشاره کرد که محققین این اسامی را به دوران مهرپرستی ایرانیان نسبت می‌دهند.
دشت ورامین محل تاخت و تاز درگیریهای زمان مشروطه بوده است. شکی نیست از آنجاییکه بسیاری از طرفداران قاجار در این منطقه می‌زیسته‌اند و از طرفی این روستاها املاک شاهی بوده، تشکیلات موجود در آن، نیرویی بالقوه در حمایت از حکومت بوده است. از طرفداران مشروطه و مخالفان آن که به گونه‌ای مرتبط به مناطق و روستاهای پاکدشت می‌باشند، در اسناد تاریخی سخنی به میان نیامده است اما در کل اقوال محققین مبنی بر مخالفت مردم این ناحیه با مشروطه و یا حکومت جمهوری است.
پس از استقرار مشروطه بدلیل اینکه بسیاری از اهالی روستاهای خالصه خود را رعیت شاهان قاجار می‌دانستند، از طرفداران قاجاریان بودند و حتی پس از کودتای سوم اسفند 1299 نیز بازماندگان خاندان قاجار بر قوای طرفداران خود در این منطقه حساب می‌کردند. سیاست انتقال و اسکان عشایر و سران آنها به دشت ورامین که از قرنها قبل آغاز شده بود، در دوره رضاشاه نیز ادامه یافت (و حتی آیت‌ا... مدرس نیز مدتی در این منطقه در حالت تبعید بود)، سیاست مبارزه با مذهب او در اینجا نیز اجرا شد، رضاخان در این منطقه همچون خیلی از نقاط دیگر کشور املاک و روستاهایی را ضبط کرد. روستاهایی که در سالهای 1317-1320 تصرف کرد عبارتند از:
حصارکلک، ارمبویه، پلشت، یبر و داغلان، خاتون‌آباد، مامازند، جیتو، قوهه و... و در شهریور 1320  هنگام خروج از ایران در دفترخانه اصفهان آنها را به ولیعهد خود واگذار نمود. بعضی از این روستاها بعداز شهریور 1320 به مالکین آن واگذار شد که تعدادی از آنها طبق مصوبه مجلس در سالهای 1329 و 1328 مجدداً به تصرف محمدرضا شاه درآمد. که روستاهای مامازند، پلشت، قوهه، قلعه‌نو، ارمبویه (املاک عزیز خانی) را در سال 1323 به هنرستان دخترانه و پرورشگاه یتیمان شاهپور (متقین) واگذار کرد.
در سالهایی که بنگاه آمریکایی خاور نزدیک (براساس اصل چهار ترومن) در منطقه فعال بود، روستاهای مذکور را در اختیار داشت و کارهایی نیز در این روستاها انجام می‌گرفت بنگاه مذکور مجله‌ای به نام زندگی ورامین یا زندگی روستایی منتشر می‌کرد. ایجاد اولین مدرسه کشاورزی نیز براساس اصل چهار ترومن که به دانشسرای کشاورزی بدل گشت و هم‌اکنون دانشگاه ابوریحان است صورت پذیرفت. اولین آموزشگاه تربیت دهدار زیرنظر آمریکاییان و نمایندگان آنها ایجاد شد که این نمایندگان در مسائل بهداشتی، اصلاح بذر، واکسیناسیون، سم‌پاشی و اعزام دانشجو به خارج در منطقه فعالیت داشتند.
براساس اظهارات برخی محققین، دانشگاه ابوریحان در آن زمان فعالین سیاسی غیرمذهبی را در خود جای داده بود.
یکی از دلایل نفوذ خارجیان در منطقه را نیز می‌توان وجود صنایع مهمات‌سازی دانست که از دوره رضاشاه مورد توجه قرار گرفت.
نزدیکی بیش از حد به تهران، ساختار اجتماعی- فرهنگی این ناحیه را پس از انقلاب به شدت متحول نمود، بطوریکه شکل و بافت اصلی آن دستخوش تغییرات فاحش گردید، تا اینکه سرانجام در سال 1376 طبق مصوبه هیأت وزیران پاکدشت رسماً به شهرستان تبدیل شد